Әлки районында узган ел 71 малай, 59 кыз дөньяга килгән

Татарстанның еллык демография күрсәткечләре игълан ителгәч, республика матбугат чаралары борчу белән әнә шулай язып чыктылар. Ә без, әлкилеләр, узган ел ничек яшәдек соң? Кеше тормышындагы иң мөһим вакыйгаларны теркәп баручы район ЗАГС бүлеге начальнигы Энҗе ХӘЛИУЛЛИНА безне былтыргы демография вәзгыяте йомгаклары белән таныштырды.

Бәбиләр азрак туган

Район ЗАГС бүлегендә былтыр туу турындагы 109 акт теркәлгән. Әмма чын­лыкта балалар күбрәк туган. Әйтик, Казан, Чистай шәһәрләре бәби тудыру йорт- ларында дөньяга килгән балаларның кайберләрен шунда исәпкә алалар икән. Узган ел дөньяга аваз салган нәни әлкилеләрнең төгәл санын без район үзәк хастаханәсенең баш педиатры Илназ Ибәтовтан белеш- тек. Аның әйтүенчә, былтыр районы­бызда 130 нарасый дөньяга килгән, алар хастаханәнең балалар ко н с ул ьт а ц и я се н д ә исәптә. Боларның 71е - малайлар, 59ы - кыз­лар.

Дәүләт статистика­сы мәгълүматлары исә 2017 елда бездә 162 бала тууын күрсәтә. Болар - районыбы­зда пропискада бул­ган әниләрдән туган сабыйлар. Белүебезчә, район авылларын­да исәптә торып та, шәһәрдә яшәп ятучы­лар байтак.

Тулаем республика­дагы кебек үк, бездә дә узган ел туучылар саны кимегән (баш педиатр 2016 елда 171 бала ту­уын хәбәр иткән иде).

ЗАГС мәгълүмат- ларыннан күренгәнчә, былтыр 24 нара­сый тулы булмаган гаиләләрдә дөньяга килгән. Соңгы еллар­да күзәтелгәнчә, уз­ган ел да балаларның күпчелеге (39 процент- ка якыны) гаиләләрдә икенче булып туган. Гаиләдә өченче булып туучылар - 19 процент, дүртенче һәм аннан соңгылар 10 процент тәшкил итә.

Былтыр бер гаиләдә игезәкләр дөньяга килде. Иске Тахталада яшәүче Дмитрий һәм Вера Яковлевлар берьюлы ике кызлы булдылар. Дарина белән Аринага бу көннәрдә бер яшь тула.

Узган ел малайлар­га иң еш кушылган исемнәр: Камил, Мат­вей, Арсений, Марк, Рамазан, Раяз, Сала­ват. Ә кызларга Әминә, Сәминә, Азалия, Алек­сандра, Алиса, Ангели­на, Венера, Дарина, По­лина, София исемнәрен күп биргәннәр.

Былтыр иң яшь әни - 17 дә, иң яшь әти 21 дә булган. Иң олы әни 45 яшьтә бала биләгән, иң олы әти 53 тә бәби сөю бәхетенә ирешкән.

Былтыр ике бала ул­лыкка алынган. Исем алыштыру турында җиде акт төзелгән.

Энҗе Хәлиуллина әйтүенчә, бездә нигездә фамилия­не алыштыралар. Ел дәвамында ата булуны раслау турында 16 акт төзелгән.

Бу никахлары рәсмиләштерелмәгән гаиләләрдә бала тугач, ирләрнең әни кеше ри­залыгы белән баланың әтисе булуын тануы, аңа үз фамилиясен бирүе дигән сүз.

Булса да сәбәпләре…

Былтыр районыбыз- да 86 пар өйләнешкән. Бу аннан алдагы ел­дагыдан өч парга кимрәк. Бөтен респу­бликадагы кебек үк, бездә дә соңгы елларда никахлашучыларның кимүе күзәтелә. Моның объектив сәбәпләре дә бар, ди Энҗе Хәлиуллина. Гаилә коручыларның һәм бәбиләр тууның кимүе узган гасырның 90 нчы елларында балаларның аз тууы белән дә бәйле икән. Чөнки бит хәзер алар өйләнешү һәм бәби табу яшенә җитте.

Узган ел гаилә ко­ручы ир-егетләрнең күпчелеге 25-29 яшьләрдә, ә гүзәл затларның күбесе 20-24 яшьләрдә бул­ган. 17 катнаш никах теркәлгән, ике район­дашыбыз чит ил гра­жданнары белән гаилә төзегән.

Былтыр иң яшь ике кәләш - 17 дә, ә иң яшь кияү 20 дә булган. Иң олы кияү 60 та, иң олы кәләш 59 да никахлаш­каннар.

Ә менә аерылы­шучылар саны арткан. 2016 елда 29 гаилә тар­калган булса, былтыр 34 пар араларын өзгән. 31 пар - суд карары, 1 пар - хөкем карары нигезендә, ә 2 гаилә үзара килешү буенча аерылышканнар.

Үткән еллар­дагы шикелле үк, а е р ы л ы ш у л а р н ы ң күп-челеге (40 пар) гаилә стажы 10 елга тулмаганнарның туры килә. Араларын өзәргә карар кылучыларның күбесе ирләрнең эчүен, эшләргә, гаилә- не тәэмин итәргә теләмәвен, хыянәтне сәбәп итәләр.

-Аерылышырга га­риза тотып килүчеләр нигездә хатын- кызлар, - ди Энҗе Фирхәтовна. - Без алар белән җайлап кына сөйләшәбез, гаиләне җимерергә ашыкмас­ка, сабыррак булырга, бер-берләрен аңларга тырышырга үгетлибез. Балагыз бар, аны ятим итмәгез, бәлки әле ки­лешеп-дуслашып яшәп китәрсез, дип кире бо­рабыз. Шундыйларның әллә ничәсе аеры­лышырга дип кабат килмәделәр. Димәк, ба­рысы да җайланган. Сүз дә юк, өйләнешүнең беренче елларын­да төрле аңлашыл- маучылыклар, вак-төяк низаглар булгалый инде. Яшьләр андый хәлләрне үткәреп җибәрергә, түземлерәк булырга өйрәнсәләр, байтак гаиләләр сакла­нып калыр иде.

Һәр үлем үкенечле

2017 елда ЗАГС бүлегендә үлем турын­дагы 291 акт төзелгән. Бу аннан алдагы елда­гыга караганда 15 оч­ракка күбрәк. Бакый­лыкка күчүчеләрнең 148 е - ир-атлар, 143 е хатын-кызлар.

Хезмәт яшендәге 66 кешенең гомерләре өзелү бигрәк тә үкенечле. 9 хатын-кыз, 57 ир-ат пенсия яшенә дә җитә алмыйча якты дөнья белән саубул­лашканнар.

Үлем-җитемнәрнең төп сәбәпләре - йөрәк-кан тамырлары чирләре, яман шеш авырулары. Төрле фаҗигаләргә юлыгып үлүчеләр дә бар. ЗАГС бүлеге җитәкчесе әйтүенчә, бәхетсезлек о ч р а к л а р ы н д а гомерләре өзелүчеләр, үз-үзләренә кул салу­чылар былтыр кими төшкән.

А л д а р а к әйтелгәнчә, гомер ур­тасында, рәхәтләнеп яшәр чагында якты дөньядан ки­теп баручыларның күпчелеге - ир-ат­лар. Бу күңелсез факт ир-егетләребезгә үз саулыкларына игъ­тибарлырак булу кирәклеген тагын бер кат искәртә. Медици­на хезмәткәрләре дә бит көчле затларның бу мәсьәләдә гафу ителмәслек битараф­лык күрсәтүен әйтәләр. 2018 ел республикада ир-атлар сәламәтлеген саклау елы дип игълан ителде. Бәлки бу акция әлеге вәзгыятьне уңай якка үзгәртүгә этәргеч бирер.

Демографик си­туацияне яхшырту - бүген илебездә иң ак­туаль мәсьәләләрнең берсе. Чөнки дәүләт сәясәтенең бөтен мәгънәсе- илебезнең төп байлыгы бул­ган кешеләрне са­клау. Үлүчеләр санын киметү, туучылар са­нын арттыру макса­тында хөкүмәт төрле чараларны тормыш­ка ашыра. Бу елның 1 гыйнварыннан гамәлгә кергән бала­лы гаиләләргә ярдәм программалары да әнә шуны күздә тота. Барлык бу чаралар авылларыбызның кар­тая баруына чик куярга да ярдәм итсен иде.