Әлки районында яшәүче Петр Феоктистов өстеннән машина үтсә дә исән калган

Менә шул заманнар, начар юллар турында без Петр Васильевич Феок­тистов белән аның җылы, иркен өендә сөйләшеп утырдык.

–Шофер булып гомер буе эшләдем һәм ниләр генә күрмәдем мин! Ав­тобус белән Саескан тавы астына да оча яздым, гарнизон штабында су­гышчан машинада да хезмәт иттем, йөк маши­насы астында да калдым. Ярты Россияне машинада үттем мин! Искә төшерә башласаң, үзем дә ап­тырашта калам,–дип, хәтерен яңарта-яңарта дулкынланып сөйләде ул кичергәннәре хакында.

Петр Васильевич Яңа Нохрат авылыннан. Бу авыл күптән юк инде. Ә аның яшьлегендә әле 30 лап йорт булган. Авылда дус-тату халык яшәгән.

–Әти белән әнинең алты баласы булды. МТС- та эшләгән әтигә бронь биргәннәр, аны сугышка алмаганнар, шуңа күрә мин 1943 елда туганмын. Әти көннәр буе эштә, без­не ашату, үстерү әнием Елизавета Павловна өстендә булган. Башта үзебезнең авылда, анна­ры Баллыкүлдә укыдым, соңрак Базарлы Матак мәктәбен тәмамладым,– дип үзенең сугыштан соңгы авыр балачагын искә төшерде Петр Васи­льевич.

Мәктәптән соң ук егет дүрт айлык курс­лар бетерә һәм ике ел тракторчы булып эшли. Аннары армия, раке­та гаскәрләрендә өч ел ярымлык хезмәт. Үзе әйткәнчә, гарнизон шта­бында сугышчан маши­нада кизү тора ул. Бер­туктаусыз руль артында! Үзенә тиешле өч елны хезмәт иткәч, әле тагын ярты ел яшьләрне өйрәтә. Армиядән тәҗрибәле шо­фер булып кайта Петр.

–Солдаттан кайту­га хуҗалыкара төзелеш оешмасына эшкә кил­дем. Аның җитәкчесе Салих Һадиевич Cафин иде. Бөтен район буенча төзелешләр бара, зур тер­лек фермалары коралар. Материалны кайдан гына ташымадык. Ә юллар бик начар иде. Ышанасыңмы, юкмы, Апактагы кирпеч заводына куна бара идек бит. Юлларда ниләр генә булмады. Берчак шу­лай Әлморзадан кайтып барабыз (андагы сыер­лар абзарына төзелеш материаллары ташы­дык). Биктимергә килеп җиттек, мин алдан барам, артта шулай ук йөк ма­шинасы белән Леня Са­шин кайта. Акрын гына кар ява, ә минем алда чып-чын буран. Мин моның нидән икәнен аңлап та бетермәдем, карыйм, К-700 тракторы бара. Узыйм моны, дип уйладым. Ә ул кискән наратларны сөйрәп кай­та икән, агач ботаклары юлда буран күтәргән дә инде. Ә мин бит күрмим, шулай ялгышып бүрәнә өстенә менеп тә киттем. Кабина ишеге ачылды да, мине юлга очырып та төшерде. Ә “ЗИЛ” кыр­га кереп китте. Леня бит мине күрмәде һәм маши­насы белән өстемә мен­де! Ярый әле юлда буйга ятам, аркылы түгел. Леня үз машинасын туктат­ты, төшеп минеке янына килде, мине эзли. Ә мин аңа: “Кемне югалттың, Леня?” Күрәсең, исән калдым,–дип дәвам итте тормыш хикәяләрен сөйләвен Петр Василье­вич. Ә без аның хатыны Ольга Михайловна белән сулыш алырга куркып тыңлап утырдык.

Хуҗалыкара төзелеш оешмасында 17 ел эшләгәннән соң (аларның дүртесен кранчы булып хезмәт куя) Петр Василье­вич Куйбышев автотранс­порт предприятиесенә күчә һәм Казан, Чаллы шәһәрләренә автобуста пассажирлар йөртә баш­лый. Яшьлегендә сту­дент булган өлкәнрәк әлкилеләр тыгызлап ха­лык тутырылган ул ПАЗи­кларны, Кама аша паром кичүен, ике сум өч тиен торган автобус билетла­рын онытмаганнардыр. Әнә шул автобусларның берсендә эшли дә инде әңгәмәдәшем. Ул ва­кытларны исенә төшереп үзе дә шакката.

–Хәтерлисеңме, безнең рейс автобусы Камага очты, кешеләр үлде? Ми­нем белән дә нәкъ шун­дый хәл аз гына булмый калды. Паромга чират әллә кая, Саескан тавына килеп җиткән урында ук башлана иде бит. Төшәм шулай таудан. Кинәт тормоз эшләми башла­ды. Нишләргә? Педальгә кат-кат басам, үзем руль­не әйләндерәм. Ничек кырга борылып кереп киткәнбездер! Юкса, бәла зур буласы иде,–дип дәвам итә хикәясен Петр Васильевич.

Аны тыңлыйм да, уйлыйм: мөгаен, бе­ренче тапкыр рульгә утыруга Петр Феоктис­товка күкләрдән фатиха төшкәндер. Ә хатыны Ольгага үзенең Петясын рейслардан көтеп алу нинди авыр булгандыр! Ә бит ул чакларда кесә телефоннары юк иде. Ире берничә көнгә китеп бара, Ольга ике улы белән көтә дә көтә. Нигездә пар­тия-совет органнарын­да эшләсә дә, эчтән генә шофер иренең иминлеге хакында Ходайга күп тап­кыр ялваргандыр, мөгаен.

–Петр Васильевич, ә талоныгызда тишекләр күп була идеме?–дип со­радым мин, ул вакытлар­да шоферларның ГАИ хезмәткәрләре кагыйдә бозган өчен талоннарын тишкәнгә ничек борчы­луларын исемә төшереп.

–Гомеремдә ике генә булды анысы. Шуның да берсе армиядә: иртә таңда командирны частькә алып бардым, ялгыш йөк машинасы хәрәкәте тыелган җирдән узганмын. Икенчесе соңрак булды. Бервакыт шулай кыш көне буранлы юлда катып басып торган балалы хатынны каби­нама утырттым. Берәр километр үттек микән, ГАИ хезмәткәре туктат­ты. Кабинаңда ник артык кеше йөртәсең, ди бу. Соң, мәйтәм, жәл бит, туңып үләләр! Ә ул: “Тиеш түгел!” диде дә талоным­ны тишеп тә куйды. Әйе, бик кырыс милиционер­лар да очрый иде шул,–ди карт шофер.

Ул районда беренче булып халыкка газ бал­лоннары ташый башла­ган. Ә хәзерләүләр кон­торасында эшләгәндә көннәр буе авылларга ба­рып ит, тире җыйганнар, караңгыда да йөрергә туры килгән. Шунда Петр Васильевичның күзләре начаррак күрә башлаган. Шоферларга хас һөнәри авырулары тагын бар әле – аркасы да авырта, ая­клар да сызлый…

Феоктистовның ничә йөз-мең чакрым юл уз­ганын беркем санама­ган. Россиянең җимерек юлларыннан ярты илне йөреп чыккан ул. Искә төшерердәй әйберләр күп, китап язарга була. Бүген инде ветеран шо­фер лаеклы ялда. Хатыны белән Базарлы Матакта тәрәзәләре урманга ка­рап торган иркен, матур өйдә яшиләр. Тагын бер елдан алтын туйларын билгеләп үтәчәкләр. Янәшәләрендә уллары Андрей, киленнәре Таня гомер итә. Балалар әти- әниләренә төрлечә ярдәм күрсәтәләр.

–Рәхмәт балалар­га, алар безнең өчен терәк. Без бик әйбәт яшибез, өебездә бөтен уңайлыклар бар. Пенсия дә җитә. Саулык кына булсын,–ди Ольга Михай­ловна. Петр Васильевич ризалашып башын кага.

–Көннәрегезне ни­чек үткәрәсез? Урман янәшәдә генә, мөгаен, җиләккә, гөмбәгә йөрисездер?–дип кызык­сынам.

–Юк ла, без урманга сирәк барабыз. Кечкенә “Ока” машинабыз бар. Шуның белән кибетләргә, эш буенча чыккалый­быз. Өебез зур бит, бак­ча да бар, эш күп, вакыт җиткерә алмыйбыз,–ди хуҗабикә.

…Феоктистовларның өе алдында иске сары автобусның рамнан сал­дырып алынган кузовы тора. “Ул гамәлдән чык­кан инде, мин аны баз өсте итеп җайладым”,– дип аңлатты Петр Васи­льевич. Икәү уйлаштык та, истәлеккә рәсемгә төшү өчен шуннан да яхшы урын булмас дидек. Әнә шундый автобус руле артында утырып, авыр да, еш кына куркыныч та йөзләгән километр юллар узган бит ул. Алар ветеран хәтереннән һич җуелмас.